Μία σύντομη αναδρομή…

Το 1899 και συγκεκριμένα, τον Μάιο εκείνης της χρονιάς, κατατέθηκε στη Βουλή των Ελλήνων μια σειρά νομοσχεδίων με στόχο την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Στα νομοσχέδια αυτά συμπεριλαμβάνονταν ο αθλητισμός και η γυμναστική. Είναι η πρώτη φορά που διατυπώνεται νομικά και τεκμηριωμένα από το επίσημο κράτος η αστική αντίληψη για τη γυμναστική και τον αθλητισμό, τόσο στο εκπαιδευτικό σύστημα όσο και στο δημόσιο χώρο.

Η αναβάθμιση της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης κρίνεται επιβεβλημένη λόγω της δυναμικής των κοινωνικών, ιδεολογικών και πολιτισμικών παραμέτρων της εποχής. Ζητήματα της εκπαιδευτικής αλλαγής ήταν η παιδαγωγική ανανέωση του σχολείου, η εξυπηρέτηση «εθνικών», δημοσίων στόχων και η σύνδεσή της με τις ανάγκες της κοινωνίας. Το δημοτικό σχολείο πλέον στόχευε στην καλλιέργεια των βασικών εθνικών-αστικών προτύπων και στη δόμηση της ταυτότητας του  νεοέλληνα πολίτη.

Μέχρι τότε χρησιμοποιείται για τη γυμναστική ο  όρος «σωμασκία» ανταποκρινόμενος στο πρόγραμμα ασκήσεων με τα γυμναστικά όργανα και τις γυμναστικές επιδείξεις στο τέλος της σχολικής χρονιάς… Το πνεύμα της διδασκαλίας της γυμναστικής αρχίζει και αποκτά διπλή υπόσταση με στρατιωτικό αλλά και παιδαγωγικό χαρακτήρα ο οποίος πολλές φορές κερδίζει στα σημεία το στρατιωτικό πνεύμα. Οι γυμναστικές επιδείξεις γενικεύονται στη δημοτική και μέση εκπαίδευση καθώς και σε άλλες αθλητικές εκδηλώσεις. Η αναγνώριση του πολυδιάστατου κοινωνικού ρόλου της γυμναστικής οδήγησε την καθιέρωση, με τον νόμο ΒΧΚΑ’ τον Νοέμβρη του 1899, ετήσιων γυμναστικών εκδηλώσεων σε όλα τα σχολεία της χώρας. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες  του 1896 διέγειραν το ενδιαφέρον και τον ενθουσιασμό του Έθνους υπέρ της γυμναστικής όπως είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ο τότε υπουργός Δημόσιας και Εκκλησιαστικής Εκπαίδευσης, Αθανάσιος Ευταξίας. Στην εισηγητική του έκθεση για τον Ν. ΒΧΚΑ’ 1899 παρουσίαζε ως πρότυπο πλαίσιο παιδείας για τη σύγχρονη Ελλάδα τη σύμμετρη ανάπτυξη σώματος και πνεύματος. Τόνιζε, μάλιστα, την ανάγκη κοινωνικής διάχυσης της σωματικής άσκησης και του αθλητισμού μέσω των παιχνιδιών (λαϊκών και γυμναστικών) και των αγώνων.

Για πρώτη φορά γίνεται αναφορά στον σκοπό του μαθήματος-το οποίο μάλιστα γίνεται πρωτεύον και υποχρεωτικό. Ως σκοπός προσδιορίζεται «η ανάπτυξη των σωματικών και η διατήρηση των ψυχικών δυνάμεων, η καλλιέργεια της αρετής της υπομονής και η προπαρασκευή των νέων για τον στρατιωτικό βίο…

Το νερό έχει μπει στο αυλάκι παρότι τα τότε ιδεολογικά και πολιτικά και πολιτισμικά αφηγήματα «εμποτίζουν» το μάθημα της γυμναστικής και το ακολουθούν σε κάποιες εκφάνσεις του ακόμα και σήμερα…Ο εκσυγχρονισμός των αναλυτικών προγραμμάτων προχωρά γρήγορα με δομικά στοιχεία τις τακτικές ασκήσεις, τις ελεύθερες ασκήσεις και τις επιχώριες παιδιές…Είναι η εποχή ανάπτυξης των αστικών sports…Παράλληλα ακολουθεί και η επιστημονική και παιδαγωγική αναβάθμιση του μαθήματος. Ευχαρίστηση, διασκέδαση, παιχνίδι για την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων στους μαθητές. Η παιδαγωγική και γυμναστική κατάρτιση των δασκάλων κρίνεται και αυτή επιβεβλημένη. Οι εβδομαδιαίες ώρες διδασκαλίας ορίζονται σε «τρις τουλάχιστο» ενώ οι μικρές τάξεις γυμνάζονται καθημερινά ανά μισή ώρα…

Οι ελεύθερες ασκήσεις στόχευαν στην προαγωγή της υγείας αλλά και στην ολόπλευρη γύμναση του σώματος των μαθητών και δεν έχουν κανονιστικό και πειθαρχικό χαρακτήρα.

Το 1909-και αφήνοντας πίσω τα γερμανικά στρατιωτικά συμπλέγματα, ασκήσεις με έντονο ανταγωνιστικό χαρακτήρα- εισάγεται το Σουηδικό σύστημα γυμναστικής το οποίο περιλαμβάνει την παιδαγωγική γυμναστική, την αγωνιστικής αλλά και τα παιχνίδια.

Η Σωματική Αγωγή καταλαμβάνει πλέον την πρέπουσα θέση στην αγωγή του τότε πολιτισμένου πολίτη-μαθητή. Βέβαια η ανυπαρξία και η ακαταλληλότητα χώρων άσκησης στα δημόσια σχολεία αποτελούσαν κύριο θέμα κριτικής στις εξαγγελίες και τον σχεδιασμό των αναλυτικών προγραμμάτων και στόχων. Ο εκσυγχρονισμός και οι υποδομές των σχολείων δεν υποστηρίχθηκαν όσο θα έπρεπε κυρίως γιατί ακόμα επικρατούσαν στερεότυπες και οπισθοδρομικές αντιλήψεις…

Το μάθημα της γυμναστικής επηρεάζεται από τις νεότερες επικρατούσες αντιλήψεις, όπως ήταν για παράδειγμα τα αγγλικά σπορ, και εγκαταλείπει το παλαιό πλέον Σουηδικό σύστημα και στρέφεται προς τις αθλοπαιδιές. Το 1929 η γυμναστική «γίνεται» Σωματική Αγωγή, διδάσκεται 5 ώρες την εβδομάδα και με ένα δίωρο απογευματινό για αθλοπαιδιές.

Εμπειρία, αυτενέργεια, βιωματική μάθηση, μετάβαση από τα γνωστά στα λιγότερο γνωστά, ανακάλυψη της γνώσης…Το νέο σχολείο των επόμενων δεκαετιών θέτει το μάθημα της γυμναστικής ως κύριο μέσο κινητικών εμπειριών και μέσο αγωγής των νέων. Άσκηση στο ύπαιθρο, σωματική και ψυχική ευεξία, προαγωγή της υγείας, καλλιέργεια κινητικών, κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων.

Το νέο αξιακό σύστημα προσδιοριζόταν από «τη δυνατότητα του ανθρώπου να αυτοπροσδιορίζεται ελεύθερα, να πορεύεται την ανηφορική πορεία προς την αυτοδυναμία και την ολοκλήρωση, σύμφωνα με τις απόλυτες ηθικές αξίες που ορίζουν τον σκοπό της αγωγής, τον αληθινό ανθρωπισμό»

Η Φυσική Αγωγή αντιπροσωπεύει αυτό ακριβώς: την ελεύθερη ανάπτυξη του ατόμου τόσο σωματικά όσο και ψυχικά θωρακίζοντας το με πανανθρώπινες αξίες ώστε να αντιμετωπίζει τη ζωή με υγεία, δύναμη και υπομονή!